Οι Φυσικοί κίνδυνοι και καταστροφές όπως οι σεισμοί, οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές, τα ηφαίστεια, κτλ., είναι φυσικά φαινόμενα που χαρακτηρίζονται συνήθως από αρνητικές επιπτώσεις για τον άνθρωπο και την καθημερινότητά του. Μία φυσική καταστροφή είναι ένα φυσικό γεγονός ασυνήθιστου μεγέθους που οι άνθρωποι δεν το αναμένουν και δεν μπορούν να το ελέγξουν. 

Οι φυσικοί κίνδυνοι απειλούν ανθρώπινες ζωές και δραστηριότητες και μπορούν να αλλάξουν για πάντα τον τρόπο ζωής τους. Ένας φυσικός κίνδυνος μπορεί να εξελιχθεί σε φυσική καταστροφή όταν προκαλεί την καταστροφή ιδιοκτησιών ή τον τραυματισμό και τον θάνατο ανθρώπων.

Κατά την διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου, τουλάχιστον ένας φυσικός κίνδυνος είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει τη ζωή του. Κατά το έτος 2001 οι φυσικοί κίνδυνοι και καταστροφές σκότωσαν πάνω από 25.000 άτομα και προκάλεσαν 40 δισεκατομμύρια ευρώ ζημιές σε όλο τον κόσμο. Δυστυχώς οι οικονομικές απώλειες λόγω φυσικών καταστροφών αυξάνουν δραματικά.

Εκτός από τις εμφανείς, άμεσες επιδράσεις των φυσικών κινδύνων(όπως π.χ. όταν ένας σεισμός καταστρέφει ένα σπίτι), υπάρχουν συνήθως και έμμεσες επιδράσεις. Παρόλο που αυτές οι επιδράσεις μπορεί να είναι λιγότερο εμφανείς, είναι συνήθως πιο επιβλαβείς και μπορούν να προσθέσουν χρόνια στην περίοδο ανάκαμψης από μια καταστροφή. Δεν υπάρχει πλήρης ανάκαμψη, οι φυσικές καταστροφές μπορούν να αλλάξουν για πάντα την ζωή μας.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τους φυσικούς κινδύνους γιατί οι ανθρώπινες δραστηριότητες αυξάνουν τη συχνότητα εμφάνισης τους, το μέγεθος και τη σφοδρότητά τους. Για παράδειγμα ένα κτήριο πάνω σε μία ασταθή πλαγιά προσθέτει βάρος στην πλαγιά και θα αυξήσει την πιθανότητα της κατάρρευσης της πλαγιάς. Η κατανόηση του πότε, που, γιατί και πως συμβαίνουν οι φυσικές καταστροφές είναι το πρώτο βήμα για να περιορίσουμε την επίδρασή τους στη ζωή μας. 

Παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε την ταινία "Φυσικοί κίνδυνοι και καταστροφές" δημιουργήθηκε στα πλαίσια του έργου SHIELD (www.learn-hazards.org), για την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Επιστήμης 2004.

Συνεργάτες: Q-Plan, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ., P.B.F. (Πολωνία), H&K (Εσθονία), Hacettepe University (Τουρκία)
Σενάριο: Κώστας Μπουγιουκλής, Δημήτρης Παπαγεωργίου, Αλέξης Χατζηπέτρος
Αφήσηση: Στέφανος Χατζημιχαηλίδης
Μοντάζ-Επιμέλεια: Γιάννα Ευαγγελίδου
Post production: Studio IKON

Στον παραπάνω πίνακα βλέπετε έναν κατάλογο με τους πιο πρόσφατους σεισμούς με μέγεθος ίσο ή μεγαλύτερο από 4 στην Ελλάδα και τις γειτονικές περιοχές. Όπως βλέπετε , η σεισμική δραστηριότητα στην Ελλάδα είναι συνεχής και είναι πολύ πιθανό να έχετε αισθανθεί πρόσφατα ή να αισθανθείτε σύντομα ένα σεισμό στην περιοχή σας. Μπορείτε να δείτε το χάρτη της τρέχουσας σεισμικότητας της Ελλάδας σε αυτή τη διεύθυνση (Τομέας Γεωφυσικής, Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.). Ίσως να εκπλαγείτε με το πόσοι σεισμοί έγιναν πρόσφατα και δεν τους έχετε καταλάβει.

Εκτός όμως από το μέγεθος, σημασία έχει και η ένταση των σεισμών, το πώς δηλαδή αυτή γίνονται αισθητή από ανθρώπους και πώς επηρεάζουν τις κατασκευές. Ίσως μάλιστα η ένταση να είναι και σημαντικότερη από το μέγεθος στην καθημερινή μας ζωή. Επειδή ο καθορισμός της έντασης εξαρτάται από παρατηρήσεις και όχι από μετρήσεις, είναι σημαντικό να συγκεντρωθούν όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα για να γίνει μία αξιόπιστη επεξεργασία.

Μπορείτε κι εσείς να βοηθήσετε τους επιστήμονες να κατανοήσουν τα μακροσεισμικά αποτελέσματα ενός σεισμού και να καθορίσουν την έντασή του σε διάφορες περιοχές, συμπληρώνοντας τα αντίστοιχα ερωτηματολόγια τα οποία είναι ειδικά δομημένα έτσι ώστε να συλλέγονται τα κατάλληλα δεδομένα.

Ένα τέτοιο ερωτηματολόγιο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Ευρωμεσογειακού Σεισμολογικού Κέντρου (European-Mediterranean Seismological Centre) και συγκεκριμένα εδώ. Θα κληθείτε να απαντήσετε σε ορισμένες απαντήσεις με επιλογή της κατάλληλης για την περίπτωσή σας απάντησης, ενώ μπορείτε επιπλέον να ανεβάσετε και τις δικές σας φωτογραφίες σε περίπτωση που ο σεισμός προκάλεσε ζημιές, επιφανειακές διαρρήξεις, ρευστοποίηση, κλπ.

Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται χάρτες κατανομής της έντασης, όπως π.χ. ο παρακάτω, που αντιστοιχεί στο σεισμό Μ 5.2 στην περιοχή της νότιας Χαλκιδικής στις 4/3/12: